EETTIPS VAN ERVARINGSDESKUNDIGEN
Dit Tiptopje is het eerste nummer van een nieuwsbrief van het bestuur, na een eerder experimentje in augustus. Een bestuurder, of iemand anders op invitatie, gaat in Tiptopje iets schrijven wat van belang kan zijn voor u. Denk aan een aankondiging van een lotgenotenbijeenkomst, een onderzoek, een artikel van een (para)medisch professional, of wat dan ook. Anders dan in ons eigen Klankbord magazine met haar onafhankelijke redactie concentreert Tiptopje zich steeds op één thema. Onze huisstijl is trouwens ook hier weer herkenbaar. Tiptopje verschijnt in tegenstelling tot het magazine alleen als er aanleiding voor is, anders niet.
Dit eerste nummer van Tiptopje is gewijd aan eten, bijna een vast onderwerp van gesprek tussen lotgenoten. Veel zinvolle tips blijven beperkt tot een groepje lotgenoten en komen niet snel terecht bij anderen. We hebben daarom de ervaringen van een aantal patiënten die enige tijd geleden werden geopereerd verzameld en ingedeeld in twee categorieën: “Ja, dit soort voedsel kan mij blij maken” en “nee, liever niet zo”. Deze invalshoek heeft niets te maken met gezondheidsaspecten of wetenschap, maar eerder met de praktijk. Gebruik alleen die informatie, die u zelf zinvol acht.
Als u vooral verantwoord wilt eten: ons kookboek is ook te gebruiken als bron van ideeën en is wetenschappelijk getoetst door diëtisten. Mocht u daarentegen op zoek zijn naar een creatief idee, kijkt u dan ook eens in ons magazine. Daarin is een vaste kookrubriek opgenomen, eveneens geredigeerd door een ervaringsdeskundige.
ERVARINGSDESKUNDIGEN OVER ETEN EN DRINKEN
Diëtisten geven adviezen over de beste voeding, logopedisten weten veel van eten, slikken en voeding. Onderzoekers en wetenschappers zoeken voortdurend naar de beste voeding voor een lang gezond leven en denken
over oplossingen voor ondervoeding en uitdroging. Te vaak wordt vergeten dat onze ervaringsdeskundigen vaak helemaal niet eens kunnen eten wat zoal wordt bedacht en geadviseerd.
Hoofd/halskanker ervaringsdeskundigen gebruiken direct na zware operaties meestal vloeibaar voedsel, of krijgen hun voeding op andere wijze binnen. Meestal tijdelijk, bijvoorbeeld na ingrepen bv. aan kaak, gebit, wangen of tong; maar ook door ontbreken van tanden, stukjes tong, verhemelte. Soms functioneren de speekselklieren als gevolg van straling of operatie niet (goed) meer, waardoor het speeksel, als middel om het voedsel smeuïg te maken, ontbreekt. Soms kan men zelfs de mond niet ver genoeg openen.
Uw omgeving realiseert zich vaak niet dat het eten vaak (tijdelijk of soms zelfs blijvend) uitsluitend in vloeibare vorm mogelijk is. In de fase na de operatie(s) probeert iedere patiënt voorzichtig om weer te gaan eten. Maar eet- en slikproblemen blijven toch vaak aanhouden. Wanneer men weer vast voedsel wil eten, kan het eten zelf soms uren tijd vergen. Men blijft in dat geval toch aangewezen op deels vloeibare voeding, omdat men anders de sociale contacten en/of arbeidsmogelijkheid ook mist door ondervoeding. Dat begrijpt de buitenwereld niet goed.
Maar ook sociaal tafelen is nagenoeg onmogelijk. Praten tijdens het eten veroorzaakt vaak hoestbuien, verslikken of erger. U kent het onbegrip dat u ontmoet als u met anderen in een restaurant aan tafel zit. Koks zijn soms begripvol, maar als het eten op tafel staat, is het toch niet altijd
zoals u dat zelf het beste kunt eten. Best lastig dus om dan uw probleem te verwoorden. Hoe dan ook, eet- en slikproblemen worden door ervaringsdeskundigen individueel heel verschillend ervaren. Iedere patiënt is wel altijd in de weer om verbeteringen te vinden en wil die resultaten graag delen met lotgenoten. Want meer kwaliteit van leven blijft terecht een hartenwens.
TIPS VOOR DE INKOOP EN DE KOK
Een groot deel van de patiënten kan binnen 1 tot 2 jaar weer enigszins
eten, ondanks reuk of smaakuitval. En dan kunt u het praktische kookboek van St. Klankbord eens proberen. Met gezonde, verantwoorde en gemakkelijk bereidbare gerechten. Maar ook de buitenwereld moet weten hoe zij onze patiënten blij kunnen maken tijdens sociale ontmoetingen met een “hapje en een drankje”. We willen trouwens ook van elkaar leren. Daarom heeft Stichting Klankbord gewerkt aan twee soorten informatie.
Gerechten waarmee u patiënten blij kunt maken en gerechten waarvan patiënten in het algemeen niet zo blij worden. Die informatie houden wij actueel en bevat uitsluitend gegevens van ervaringsdeskundigen. Het is niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, noch wetenschappelijk getoetst. We gaan ook niet in op thema’s zoals ondervoeding, diëten, sondevoeding en dergelijke. Vraag daarom gerust of onderstaande informatie nog actueel is. Natuurlijk blijven er altijd individuele verschillen in beleving, dat wist u al, maar misschien kunt u de tips gebruiken.
GERECHTEN WAARMEE U ONS MEESTAL BLIJ MAAKT
Hieronder enkele gerechten die onze ervaringsdeskundigen overwegend vrij redelijk kunnen eten. Het voedsel moet wel smeuïg zijn en in kleine stukjes of gemakkelijk te snijden worden opgediend. Goed kauwen is lastig, dus het voedsel moet zo zacht zijn, dat het als het ware naar binnen kan glijden. Gebruik sausen en maak het eten vooral niet te droog. Zorg voor water bij het eten en vermijd scherpe kruiden. Gerechten die bij meerdere ervaringsdeskundigen “in de smaak” vallen, zijn:
- Broodbeleg zoals jam, honing, appelstroop, smeerkaas, sandwichspread, zachte leverpastei
- Drank, bijvoorbeeld water, melk, karnemelk, koffie en thee
- Eierensalades
- Fruitsoorten als bananen, mango’s
- Gewelde, zachte producten
- Groenten, gekookt
- Hacheegerechten
- IJs zonder nootjes en harde stukjes
- Kippenpootje in saus (geen filet)
- Lasagne, paddenstoelen en pasta
- Pap; havermout, brinta, custard
- Puree
- Risotto (mits smeuïg)
- Sandwiches zonder korsten
- Sausen
- Smoothies en milkshakes
- Soepen, liefst iets gebonden
- Taartjes, mits smeuïg en zonder harde versierselen
- Toetjes, zoals vla en yoghurt
- Tomaten in stukjes
- Vis, garnalen, st.Jacobs schelpen, mosselen
- Zachte vis als kabeljauw. Vermijd graten
- Vlees, in stoofvorm of als ragout
- Vleesvervangers, mits zacht
GERECHTEN WAARVAN ERVARINGSDESKUNDIGEN NIET BLIJ WORDEN
Ja, die zijn er heel veel. Vermijd in elk geval scherpe kruiden, korreltjes of graten in voedsel. Vermijd ook voedsel dan in de keel kan blijven hangen of steken. Gebruik nooit grote stukken, hard en/of droog vlees, waar veel kauwwerk bij te pas komt (zoals kipfilets of biefstuk). Voedsel dat kan blijven steken in de keel geeft zeer veel ongemak, men kan zelfs in ademnood komen. Dus niet serveren:
- Beschuit
- Broodbeleg dat hard is, zoals kaas of erger: oude kaas
- Chips
- Citrusvruchten met scherpe smaak zoals sinaasappels en grapefruits
- Cornflakes
- Crackers
- Droge verse groentes, die blijven plakken in de keel, zoals sla.
- Gekookte aardappels
- Gerechten zonder saus
- Geroosterd brood en toast
- Harde broodjes
- Korrelige zaken (irritatie, verslikken e.d.)
- Noten, zoals pinda’s, cashewnoten
- Rauwkost
- Sambal, pepers en scherpe kruiden
- Tabak in alle vormen
- Vis die stevig is of graten bevat.
- Vlees, dat stevig, hard is, of na het snijden hoekig blijft
Met bovenstaande informatie hopen wij op meer begrip en medewerking vanuit uw maatschappelijke omgeving. Ook als u op reis bent. Wij hopen dat uw eigen beleving “een hapje en een drankje” daardoor een stukje plezieriger wordt. Trouwens, als u dit lezend op de één of andere manier betrokken wil zijn bij de St. Klankbord, mail dan naar onze secretaris en wij nemen contact op over uw wensen.
Bestuur Stichting Klankbord.